Koyalim 
Özet
1. Kardûklar (Carduchoi / Carduchi)
1.1 Birincil kaynaklar ve tanıklık
Xenophon, Anabasis: On Binlerin
(M.Ö. ~401) geri dönüş yolu anlatılırken Carduchoi’den söz edilir. Xenophon, bu halkı dağlık, savaşçı ve geçişi zorlaştıran topluluklar olarak tasvir eder. (Xenophon, Anabasis, bkz. IV. kitap ve ilgili pasajlar.)
Strabon ve klasik coğrafyacılar: Kardukların yaşadığı bölgeye dair coğrafi bağlam ve “Gordyene/Corduene” tanımlamaları mevcuttur.
1.2 Coğrafya
Antik kaynaklar Carduchoi’yi Van gölü güneyi–Hakkâri–Duhok (Botan) hattına yakın dağlık bölgede konuşlandırır. Modern incelemeler bu hattı Kuzey Mezopotamya’nın dağlık kuşağı ile ilişkilendirir.
1.3 Zamanlama
Kardukların birincil belgelenme dönemi: M.Ö. 5.–4. yüzyıllar (Xenophon örneği). Bu, Kardukların Antikçağ bağlamında, bölgenin yerli dağ topluluklarıyla ilişkili olduğunu gösterir.
1.4 Kültürel / etnik işaretler
Antik tasvirler Kardukları yerel dağ toplulukları, bağımsız savaşçı gruplar olarak tanımlar. Modern etimolojik ve arkeolojik tartışmalar Kardukları bölgedeki Hurri/Urartu/Med-eksenli yerel akımlarla ilişkilendirme eğilimindedir (ayrıntılı analiz gerektirir).
2. Karluklar (Qarluq / Qarluq confederation)
2.1 Birincil kaynaklar
Çin Tang kayıtları (ve erken Orta Asya kronikleri): Qarluq adı ve varyantları Orta Asya kaynaklarında geçer.
Türkçe kaynaklar / Orhun çağı metinleri ile beraber klasik İslâm dönemi kronikleri Karlukların Orta Asya’daki rolünü ve zamanını doğrular.
2.2 Coğrafya
Karlukların merkezi: Altay → Issyk-Kul → Talas havzası → Batı Türkistan hattı. Bunlar göçebe-bozkır kültür ortamında etkin olmuşlardır.
2.3 Zamanlama
Karlukların tarih sahnesine çıkışı
M.S. 7.–8. yüzyıllar civarıdır.
Bu, Karduklar’ın Antikçağ’daki dönemi ile aralarında en az bin yıllık bir fark olduğunu gösterir.
2.4 Kültür / dil
Karluklar Türk dillerini konuşan, bozkır göçebe gelenekleri içinde örgütlü bir konfederasyon olarak tanımlanır. Orta Asya siyasi dengelerinde rol oynamışlardır
(Tang, Göktürk sonrası dönemler, ).
3. Zaman-Mekân-Kültür Karşılaştırması (kısa tablo halinde)
Karduk (Carduchoi): M.Ö. 5.–4. yy. — Doğu Anadolu dağları (Van–Hakkâri–Duhok) — Dağlık, yerel/toprak temelli gruplar.
Karluk (Qarluq): M.S. 7.–8. yy. — Orta Asya (Altay–Issyk-Kul–Talas–Batı Türkistan) — Bozkır göçebe konfederasyonu, Türk dili.
(Burada görülen farklar: yaklaşık 1000+ yıl zaman farkı ve binlerce kilometre mesafe.)
4. Neden “aynı” demek geçerli bir argüman olamaz ?
1. Birincil kaynaklar doğrudan ayrıştırıyor. Xenophon’un Carduchoi tanıklığı ile Tang-çağ Karluk kayıtları birbirinden farklı dönemlere aittir.
2. Arkeolojik / coğrafi süreklilik yok. Kardukların bölgesel varlığı Antikçağ arkeolojisi ve coğrafi referanslarla uyumluyken; Karlukların Orta Asya kökeni farklı arkeolojik-historik kanıtlarla desteklenir.
3. Dil ve kültür bağlamı farklı. Kardûkların bağlandığı kültürel katmanlar (Hurri,Hatti,Kassit,
Med, yerel Anadolu kültürleri) ile Karlukların Türk bozkır geleneği
aynı sosyo-kültürel altyapıya
işaret etmez.
4. Ses benzerliği mantıksal delil değildir. Tarihsel adların ses benzerliği tek başına nüfus devamlılığı veya kimlik eşitliği iddiasına temel olamaz.
5. Yaygın yanlış argümanlar ve çürütmeleri
Yanılgı: “Benzer ses → aynı halk.”
Çürütme: Dil değişimleri, göçler ve etnik karışımlar çok karmaşıktır;
isim benzerliği, coğrafi + kronolojik kanıtlarla desteklenmedikçe tek başına delil olamaz.
Yanılgı: “Karlûklar antikçağdaki
tüm kökleri özetler.”
Çürütme: Karluk varlığı Orta Asya kaynaklarında ve Orta Çağ kroniklerinde yer alır;
Antikçağ Anadolu’sunun yerel güçleri ve kabile yapılarına dair bir devamlılık iddiası, kaynak karşılaştırmasıyla tamamen tutarsızdır. !
6. Kaynakça :
Xenophon, Anabasis — (bkz. IV. kitap, Carduchoi pasajları), çeşitli baskılar ve İngilizce çeviriler.
Strabon, Geographika — ilgili
coğrafi pasajlar.
Encyclopaedia Iranica — “Carduchi / Corduene” maddesi.
Britannica — “Qarluq / Karluk” maddesi.
Tang Çin kronikleri (çevrimsel derlemeler) — Karluk/Qarluq referansları.
C. E. Bosworth, The Turks in the Early Islamic World (Karluk tarihçesi üzerine tartışmalar).
Mehrdad Izady, The Kurds: A Concise Handbook (Karduk / Kürd tarih bağlamı üzerine özetler).
24.09.2025 İ.Ates
